Baruch de Spinoza (1632-1677) is Nederlands beroemdste filosoof. In dit hoorcollege ontrafelt Maarten van Buuren Spinoza’s Ethica, een van de meest intrigerende en revolutionaire werken uit de filosofiegeschiedenis. Het werd pas na zijn dood gepubliceerd vanwege de controversiële inhoud. In de Ethica onderzoekt Spinoza op welke manier de mens zijn vrijheid kan verwerven - een voor die tijd revolutionaire boodschap. De Ethica is geen gewoon boek, maar een zorgvuldig geconstrueerd “cryptogram” dat de luisteraar stap voor stap uitnodigt om het denken, voelen en handelen van de mens opnieuw te begrijpen.

Van Buuren laat zien hoe Spinoza’s wereldvisie rust op drie pijlers: Zijn, Denken en Doen. Alles wat bestaat is onderdeel van één allesomvattende substantie: God of Natuur. De mens is geen uitzondering, maar een uitdrukking van diezelfde werkelijkheid. Denken, waarnemen en intuïtie vormen samen ons pad naar inzicht, terwijl emoties – de “affecten” – ons kunnen verzwakken of juist versterken. Spinoza keert de christelijke moraal om: deugd is niet zelfopoffering, maar kracht, zelfkennis en liefde.

In de latere delen verbindt Spinoza zijn ethiek met samenleving en politiek. Rede betekent niet alleen verstand, maar ook gemeenschapszin. Uiteindelijk wijst hij de weg naar ware vrijheid: het vermogen om noodzakelijkheid te omarmen met begrip en liefde. Zo wordt de Ethica een oefening in helderheid, rust en levenskunst: een filosofische gids naar vrijheid in verbondenheid met alles wat is.

Inhoud

College 1. Ethica. Inleiding en deel 1: het Zijn
H1. Inleiding op de Ethica
H2. Het Zijn is substantie
H3. De oorzaak der dingen

College 2. Ethica deel 2: het Denken
H4. Denken is een activiteit
H5. Parallellisme

College 3. Ethica deel 3: het Doen
H6. De affecten
H7. Affecten zijn denkbeeldig

College 4. Ethica deel 4: ethiek en samenleving
H8. Ethiek is politiek
H9. Rede is gemeenschapszin

College 5. Ethica deel 5: de vrijheid van de mens
H10. Van passie naar actie
H11. Intuïtie, verstand en vrije noodzaak